Međunarodni dan protiv zloupotrebe droge i trgovine ljudima

  27 Jun 2023 06:52

  Broj posjetilaca: 402

Piše: Magdalena Ilievska

Šta je zloupotreba droge?
Zloupotreba droge  je konzumacija bilo koje ilegalne droge ili neodgovorna upotreba bilo koje legalne droge (uključujući nepoštovanje propisanih medicinskih uputstava za ljekove propisane od strane ljekara).

Šta je zavisnost?
Zavisnost je stanje u kome osoba kada se nalazi nije u mogućnosti da prestane da radi nešto ili da konzumira određene supstance, iako ima mnogo problema koji nastaju zbog toga.

Fizička zavisnost?
Fizička zavisnost nastaje kada se tijelo osobe navikne da funkcioniše uz prisustvo lijeka u njemu. Ako se upotreba iznenada prekine, mogu se javiti simptomi ustezanja.

Međunarodni dan borbe protiv zloupotrebe droge i ilegalne trgovine obilježava se svake godine 26. juna u cilju jačanja akcije i saradnje, a sve radi smanjenja zloupotrebe droge na svjetskom nivou.

Svake godine 26. juna, pojedinci, čitave zajednice i različite organizacije širom svijeta okupljaju se kako bi obilježili Međunarodni dan borbe protiv zloupotrebe droga, a sve sa ciljem da bi pomogli u podizanju svesti o glavnom problemu koji nedozvoljene opojne supstance prouzrokuju. 

Tokom pandemije COVID-19, Institut za javno zdravlje, uz podršku Evropskog centra za praćenje droge i zavisnosti od droge iz Lisabona, sproveo je veb anketu kako bi prikupio informacije od ljudi koji koriste opojna sredstva o vrstama istih koje koriste. Prema ovoj anketi, što se tiče prevalencije upotrebe droga u poslednjih 12 mjeseci – 90% je odgovorilo da je koristilo marihuanu u poslednjih 12 mjeseci. Kao i marihuana, upotreba alkohola i duvana su visoko na listi, sa 92% upotrebe alkohola i 87% upotrebe duvana među zavisnicima od psihoaktivnih supstanci. Veliki broj zavisnika naveli su da je najčešće mjesto za upotrebu raznih psihoaktivnih supstanci u poslednjih 12 meseci bio dom, a sa druge strane, klubovi/barovi, muzički festivali i žurke prijavljeni su kao mjesta gde se psihoaktivne supstance  manje koriste. 

Evropski centar za praćenje droge i zavisnosti od droge (EMCDDA) izvještava da je u Evropi 3,4% smrtnih slučajeva među 15-39 godina starosti posljedica predoziranja drogom u 2013. U 66% smrtnih slučajeva, predoziranje je bilo zbog upotrebe opioida (heroina). Iste godine, 700.000 ljudi iz Evropske unije bilo je na supstitucionom liječenju (metadon).

U svijetu se smatra da je prevalencija upotrebe droge među mladima dvostruko veća u odnosu na opštu populaciju, dok je kada je u pitanju upotreba marihuane tri puta veća.

Živimo u svijetu gdje su roditelji preopterećeni radnim obavezama i imaju sve manje vremena za svoju decu. Kako deca rastu, imaju sve veći broj obaveza. Kod njih se, pak, povećava uticaj njihovih vršnjaka i prijatelja. Danas mladi ljudi saznaju o novim vrstama droge putem društvenih mreža. Na internetu postoje video snimci koji prikazuju razne vrste droge, ali i kako se droga koristi. Na internetu postoji i mogućnost anonimne komunikacije i prodaje droge (darknet). UNODC je identifikovao 650 sajtova koji prodaju nove psihoaktivne supstance. 
Među mladima danas često kruže razne informacije i dezinformacije o pozitivnim neposrednim efektima droga, ali ne i o negativnim efektima. Negativni efekti na zdravlje svakako zavise od vrste, doze i učestalosti upotrebe psihoaktivnih supstanci. Takođe, značajno utiču na mentalni i emocionalni razvoj.

Upotreba droge i alkohola u mladosti je posebno rizična, jer se tijelo (posebno mozak) tek razvija i posledice njihove upotrebe mogu biti zabrinjavajuće. Djeca koja žive u nefunkcionalnim porodičnim odnosima su pod povećanim rizikom od upotrebe droge i drugih rizičnih ponašanja.

Iako je rekreativna upotreba (a samim tim i distribucija) marihuane nezakonita u većini zemalja širom sveta, dostupna je na recept na mnogim mestima, uključujući neke države u SAD i Kanadi. Upotreba marihuane je dozvoljena u nekim oblastima, posebno u Holandiji.

Heroin je krijumčaren u SAD i Evropu iz oblasti kao što su Zlatni trougao (Jugoistočna Azija i Avganistan) koji je trenutno najveći svjetski izvoznik heroina. U 2007. godini 93% opijata na svjetskom tržištu dolazilo je iz Avganistana, što je dovelo do sume od oko 64 milijarde dolara, od čega su četvrtinu zaradili proizvođači opijuma, a ostatak zvaničnici, pobunjenici, vojskovođe i trgovci drogom.

U mnogim zemljama krijumčarenje droge se strogo kažnjava, uključujući i smrtnu kaznu (na primjer u Kini i Singapuru). U Maleziji su 2010. godine dvije osobe osuđene na smrt zbog ilegalnog unosa 1 kilograma kanabisa u zemlju. U Sjedinjenim Američkim Državama, savezni zakon propisuje minimalnu zatvorsku kaznu od 1 do 3 godine za one koji prvi put počine krivična dela.

Dobri porodični odnosi predstavljaju najjači zaštitni faktor za prevenciju upotrebe droge među mladima. Bliski odnos roditelja i dece, vreme provedeno zajedno, praćenje dece od strane roditelja, iskazivanje ljubavi prema deci, ali i poštovanje pravila i postavljanje granica (discipline) važni su u izgradnji zdrave i snažne ličnosti i prevenciji od upotrebe droge.


Trgovina ljudima — praksa zavođenja, obmane, prinude ili na drugi način premještanja ljudi iz njihovog doma ili zemlje, koji su potom primorani da rade za malu ili nikakvu platu ili pod ekstremno eksploatacionim uslovima. Žrtve trgovine ljudima mogu biti eksploatisane u različitim situacijama, uključujući prostituciju, prisilni rad (ovo uključuje prinudni rad ili ropstvo duga) i druge oblike prinudnog rada. 

Protokol za sprečavanje, suzbijanje i kažnjavanje trgovine ljudima, posebno ženama i decom (takođe poznat kao Protokol iz Palerma) je protokol uz Konvenciju protiv transnacionalnog organizovanog kriminala Ujedinjenih nacija i definiše trgovinu ljudima kao „regrutovanje, prevoz, prebacivanje, skrivanje ili primanje ljudi, uz pretnju ili upotrebu sile ili drugih oblika prinude, otmice, prevare, laži, zloupotrebe sile ili stanja bespomoćnosti ili davanja i primanja plaćanja ili sredstava, radi dobijanja saglasnosti lica koje kontroliše drugu osobu, u svrhu eksploatacije“. U septembru 2008. godine, od 124 stranke, Protokol je potpisalo 117 država.

Trgovina ljudima je najbrže rastuća kriminalna industrija na svetu, sa ukupnim godišnjim prihodom od trgovine ljudima koji se procenjuje na između 5 i 9 milijardi dolara. Savjet Evrope navodi: „Tokom protekle decenije trgovina ljudima je dostigla razmjere epidemije, sa globalnim godišnjim tržištem od približno 42,5 milijardi dolara. Ujedinjene nacije procenjuju da je oko 2,5 milijardi ljudi iz 127 različitih zemalja bilo žrtva trgovine ljudima širom sveta. Žrtve trgovine ljudima se regrutuju uz pomoć prinude, laži, obmane, zloupotrebe sile ili direktne otmice. Da bi se efikasno prevazišla trgovina ljudima preko međunarodnih granica, potrebna je pomoć i saradnja između zemalja.

Trgovina ljudima je olakšana propusnim granicama i naprednim komunikacionim tehnologijama, dobila je značajan međunarodni obim i postala je visoko profitabilna. Za razliku od droge i oružja, ljudi se mogu “prodati” više puta. Otvaranje azijskih tržišta, raspad Sovjetskog Saveza i raspad bivše Jugoslavije doprineli su ovoj globalizaciji.

Postoji pogrešno shvatanje da se trgovina ljudima dešava samo u siromašnim zemljama. Ali svaka zemlja na svetu je uključena u ilegalni, profitabilni sistem. „Izvorna zemlja“ je zemlja iz koje se ljudima prvobitno trguje. Obično su ove države siromašne i mogu biti dodatno oslabljene ratom, korupcijom, prirodnim katastrofama ili klimom. Neke od zemalja izvora su Nepal, Gvatemala, bivše sovjetske teritorije i Nigerija, ali i mnoge druge. „Tranzitna zemlja“, poput Meksika ili Izraela, su privremene „stanice“ na putovanju žrtava trgovine ljudima do zemlje u kojoj će biti zarobljene. „Ciljna država“ je ona u kojoj završavaju žrtve trgovine ljudima. Ove zemlje su uglavnom bogate, jer moraju imati stanovnike koji imaju dovoljno prihoda da „kupe” „proizvode” trgovaca ljudima. Japan, Indija, veći deo zapadne Evrope i Sjedinjene Države su sve ciljne zemlje.

Najčešća odredišta za žrtve trgovine ljudima su Tajland, Japan, Izrael, Belgija, Holandija, Njemačka, Italija, Turska i Sjedinjene Američke Države, navodi se u izveštaju UNODC (Kancelarija UN za drogu i kriminal). Glavni izvori žrtava trgovine ljudima su Tajland, Kina, Nigerija, Albanija, Bugarska, Bjelorusija, Moldavija i Ukrajina.

Prema Nacionalnom centru za ljudska prava u Berkliju u Kaliforniji, trenutno u Sjedinjenim Američkim Državama ima oko 10.000 prinudnih radnika, od kojih su oko trećina kućne sluge, a neki od njih su deca. Asošiejted pres je izvijestio o intervjuima obavljenim u Kaliforniji i Egiptu da je trgovina djecom da bi radile kao kućne sluge u Sjedinjenim Američkim Državama rasprostranjena kao nezakonita, ali uobičajena praksa u Africi. Procenjuje se da godišnje u SAD od 14.500 do 17.500 ljudi, uglavnom žena i djece, budu žrtve trgovine ljudima. Trgovina ljudima se takođe može desiti unutar američkih granica, uključujući stanovnike SAD. Deca su najizloženija ovoj vrsti trgovine. Prema izveštaju Univerziteta u Pensilvaniji, između 100.000 i 300.000 djece u SAD je u stalnom riziku od seksualne eksploatacije. U samo jednom primjeru, procjena koju je u Las Vegasu sprovela organizacija Shared Hope International otkrila je da je 1.496 američke djece iz 40 različitih država trgovano i kasnije uhapšeno zbog prostitucije u okrugu Klark u Nevadi između januara 1994. i jula 2007. Zakon o zaštiti žrtava trgovine ljudima iz 2000. povećava prethodne kazne, pruža novu zaštitu žrtvama trgovine ljudima i nudi određene pogodnosti i usluge žrtvama teških oblika trgovine ljudima.